خلافکاری سازمان‌یافته، سرکوب سیاسی و خشونت، نشان‌دهنده صلح ناپایدار جنوب سوریه است، جایی که قرار بود توافقی با میانجیگری روسیه، به درگیری میان نیروهای وفادار به دیکتاتور بشار اسد و شورشیان مسلحی که خواستار سرنگونی او بودند، پایان بدهد.
خیابان‌های شهرهای بزرگ و کوچک استان درعا یادآور لحظه آغاز قیام سوریه در مارس ۲۰۱۱ است. مخالفان اسد بار دیگر در روزهای اخیر با تظاهرات‌ها، خواندن سرودهای انقلابی، و به اهتزاز درآوردن پرچم سوریه پیش از حزب بعث، به پا خاسته‌اند.
در ماه جاری معترضان در شهر جاسم استان درعا خواندند: «ای درعا، ما تا دم مرگ با تو می‌مانیم، حتی اگر این به معنای مردن با تو باشد.» آن‌ها با تکرار شعار اصلی قیام بهار عربی در ۲۰۱۱، فریاد زدند:«مردم خواهان سقوط این رژیم‌اند.»
در ویدیویی از این رخداد، مردان مسلح روی پشت‌بام‌ها دیده می‌شوند که معترضان، از جمله کودکان، را هدف قرار می‌دهند. راوی می‌گوید: «رژیم به مردم تیراندازی می‌کند.»
در جریان ۱۲ سال درگیری در سوریه، دست‌کم نیم میلیون نفر کشته شده‌اند و بسیاری از آن‌ها غیرنظامیانی بودند که با بمب‌های بشکه‌ای از بین رفتند، یا در زندان تا حد مرگ شکنجه شدند. اسد با حمایت [حکومت] ایران و روسیه، بازپس‌گیری مناطقی را که سال‌ها پیش تحت کنترل شورشیان بود، آغاز کرده است و اغلب با تحمیل قراردادهای مصالحه تحت حمایت روسیه- یا سازمان ملل- شورشیان را در ازای عفو، جابه‌جا یا خلع‌سلاح می‌کند.
گره‌گشایی آشکار این معاهدات، می‌تواند حاکی از پیامدهای گسترده‌تری باشد.
در همان نزدیکی، اسرائیل و اردن در مرزهای خود با نگرانی، حضور روزافزون شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران، قاچاقچیان موادمخدر، و افراط‌گرایان جهادی را در مناطق تحت کنترل رسمی رژیم دمشق نظاره می‌کنند. بسیاری از سوری‌ها ترجیح می‌دهند به سایر نقاط خاورمیانه یا اروپا بگریزند.
هرج و مرج جنوب، امنیت شمال سوریه را نیز متزلزل می‌کند. کرملین هفته گذشته وزیران دفاع سوریه و ترکیه را در مسکو گرد هم آورد، با این امید که شاید بتواند آنکارا را متقاعد کند به روسیه اجازه دهد ترتیباتی مشابه آنچه در جنوب برقرار است، در مناطق تحت کنترل کردها و شورشیان در شمال اعمال کند.
ریا، خبرگزاری رسمی روسیه، اعلام کرد:«درباره راه‌های حل بحران سوریه و مشکل پناهندگان، و نیز تلاش‌های مشترک برای مبارزه با گروه‌های تندرو در سوریه، بحث و گفت‌وگو شده است.»
کارشناسان می‌گویند الگوی درعا به طرز روزافزونی ناخوشایند به نظر می‌رسد.
مِته سهتااوغلو (Mete Sohtaoglu)، کارشناس خاورمیانه در بیلگه‌سام، شرکت مشاوره در استانبول، می‌گوید:«رژیم اسد دارد کنترل درعا را از دست می‌دهد. از زمانی که رژیم کنترل جنوب را به دست گرفت، هرج‌و‌مرج امنیتی در آن منطقه افزایش یافته است. بسیاری از طرف‌های متخاصم با هم مبارزه می‌کنند تا حضورشان را در میدان به رخ بکشند و مانع برنامه‌های دیگران شوند. این امر منطقه را در آشوب نگه می‌دارد.»
از زمانی که کرملین در سال ۲۰۱۸ توافقی بین شورشیان و رژیم اسد برقرار کرد، جنوب سوریه همچنان محل تنش شدید و بی‌اعتمادی بوده است. در کنار شورشیان سابق، ترکیب ناپایدار عوامل دیگری، از جمله بقایای داعش در منطقه جولان می‌دهند و نیز قاچاقچیان مواد مخدر مرتبط با رژیم که کاپتاگون، متامفتامین و سایر مواد مخدر را از مرز اردن به سمت خلیج فارس و شبه‌جزیره عربستان منتقل می‌کنند.
به گمان ناظران، ایران و متحدانش نیز در برانگیختن ناآرامی‌ها در منطقه راهبردی مجاور بلندی‌های جولان که تحت اشغال اسرائیل، دشمن تهران، است، نقش دارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما خبیث‌ترین غارتگران، نیروهای مسلح و شبه‌نظامیان مرتبط با رژیم‌اند که گاهی از پایگاهی که زمانی تحت کنترل روسیه بود و اینک دست ایران و حزب‌الله است، عملیات نظامی انجام می‌دهند. ماهر اسد، برادر [بشار] اسد، را هم سردسته شبه‌نظامیان تحت‌الحمایه ایران و نیز شبکه‌های قاچاق می‌دانند که در زمان تحریم‌های شدید بین‌المللی علیه ایران، به تامین مالی این رژیم کمک کرده است.
سهتااوغلو می‌گوید:«سوریه عملا به کشور مواد مخدر تبدیل شده است.»
نیروهای رژیم بیش از پیش به فعالیت‌های غیرقانونی از قبیل آدم‌ربایی برای باج‌گیری و دزدیدن خشونت‌آمیز مخالفان مظنون، مبادرت می‌ورزند. اما آنان اخیرا با بازداشت خواهرزن یکی از رهبران سابق شورشیان که خود در بازداشت به سر می‌برد، موجب بروز اعتراضات گسترده‌ای شدند.
نووار سابان، پژوهشگر مرکز مطالعات راهبردی عمران، اندیشکده متمرکز بر مسائل سوریه، می‌گوید:«درعا روزانه در معرض خطرات امنیتی قرار داشت – هرچیزی می‌تواند باعث بروز اعتراضات شود. آنچه این بار رخ داد، [دستگیر کردن] خویشاوند یک مبارز سابق ارتش آزاد سوریه (FSA) بود. این خط قرمز مهمی بود.»
یکی از معترضان به روزنامه سوری «عنب ال-بلدی» گفت که او و دیگران به راهپیمایی‌های شهرهای جنوبی پیوسته‌اند تا نشان دهند که «روحیه انقلابی» که قیام سال ۲۰۱۱ را برانگیخت، هنوز زنده است. او گفت که مردم شهر او در تل شهاب با در دست گرفتن پرچم استقلال‌طلبانه سوریه پیشا-اسد، تا مقر نیروهای امنیتی راهپیمایی کردند.
به گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه، گروه نظارتی مستقر در بریتانیا، تظاهرات منظم علیه رژیم و نیروهای آن از ۲۱ دسامبر آغاز شد و به صورت متناوب در دست‌کم ۱۲ شهر بزرگ و کوچک ادامه یافته است.
در روزهای اخیر گزارش‌های پراکنده‌ای از خشونت، از جمله تیراندازی نیروهای امنیتی به جمعیت معترضان، منتشر شده است. اما براساس گزارش‌های معدود روزنامه‌نگاران فعال سوری که مخفیانه در این کشور کار می‌کنند، دست‌کم هشت مقام امنیتی وفادار به اسد نیز ترور شده‌اند.
سوری‌های ساکن استان‌های جنوبی درعا و سویدا می‌گویند که نیروهای رژیم اسد و شبه‌نظامیان برخوردار از حمایت ایران و نیز بقایای داعش، به آنان حمله می‌کنند. برخی شورشیان سابق که طرح آشتی ژوییه ۲۰۱۸ با میانجیگری روسیه را رد کردند، نیز به داعش نزدیک‌تر شده‌اند و می‌خواهند تسویه‌حساب کنند.
گروه‌های شورشی سابق در مقابله با داعش بارها تنها بوده‌اند. اواسط اکتبر، شورشیان سابق، ابوالحسن القرشی، سرکرده سابق داعش، را که نیروهایش مبارزان شورشی را در کارزارهای ترور هدف قرار می‌دادند، کشتند. ۲۵ دسامبر، شورشیان جنوب یک فرمانده محلی دیگر داعش را با نام مستعار ابولوی القلمونی، کشتند.
داعش بمب‌گذاری‌های انتحاری با هدف کشتار شورشیان و رژیم انجام داده است و حتی دادگاهی اسلامی در شهر جاسم ایجاد کرد که کشف و تعطیل شد.
سهتااوغلو می‌گوید:«جنگجویان داعش در این مناطق جولان می‌دهند. ترور و قتل انجام می‌دهند. مناطق تحت کنترل ظاهری رژیم در جنوب سوریه، به وضوح ناامن شده‌اند. آدم‌ربایی، سرقت، قتل و بمب‌گذاری رخ می‌دهد.»
این هرج‌و‌مرج که فروپاشی اقتصادی را تشدید کرده و موجب ظهور دوباره کووید شده است، بر رنج‌های شهروندان عادی می‌افزاید، و احتمالا اعتراضات بیشتری پدید می‌آورد. رژیم دمشق که خشونت و سرکوب را تنها راه برخورد با نارضایتی می‌داند، به این مصائب می‌افزاید.
ماه گذشته که معترضان به خیابان‌های سویدا آمدند تا خشم خود را بابت قطع برق و افزایش قیمت‌ها ابراز کنند، نیروهای رژیم به آن‌ها تیراندازی کردند.
نووار سابان می‌گوید:«هرنوع مشکل امنیتی در درعا، بهانه‌ای دیگر برای استفاده از زور بیشتر و دستگیری بیشتر مردم می‌شود. آیا این واقعا رژیم را آزرده می‌کند؟ فکر نکنم.»
© The Independent
